رونق خزانه‌گیری برنج در مازندران

هر چند نخستین خزانه گیری قبل از نیمه اول اسفندماه سال گذشته با وجود خطر پذیری بالای ناشی از سرما آغاز شده بود اما تاکید کارشناسی جهاد کشاورزی مازندران خطاب به شالیکاران این بود که از انجام بذرپاشی در خزانه برنج به‌ دلیل حاکمیت هوای سرد پرهیز کنند.

بررسی ها و مشاهدات میدانی نشان می دهد که درحال حاضر با آفتابی و گرم شدن دمای هوای مازندران به یکباره بیشتر شالیکاران در کنار انجام آب تخت کردن، بذر پاشی در خزانه برنج را نیز شروع کردند.

کارشناسان کشاورزی بهترین زمان برای خزانه گیری برنج را نیمه اول فروردین می دانند، اما در یک دهه اخیر به دلیل تغییرات آب و هوایی و از پنج سال پیش با هدف کشت دوم، شمار زیادی از شالیکاران بویژه کشاورزان حوزه آبریز دشت هراز در شهرستان های فریدونکنار، آمل، بابل، بابلسر و محمود آباد از دهه اول اسفند خزانه گیری را آغاز می کنند.

تا قبل از سال ۱۳۹۲ به طور معمول خزانه گیری برنج از اوایل فروردین آغاز می شد و بوته شالی از دهه سوم اردیبهشت به زمین اصلی برای نشاکاری انتقال می یافت، اما این فرایند با هدف کشت مجدد و استفاده از روان آب های زمستانی سال به سال جلوتر آمده است.

کارشناسان زراعت برنج معتقدند که شخم و شیار به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل آماده‌سازی زمین، مورد توجه ویژه باید قرار بگیرد چراکه انجام عملیات شخم و شیار دقدق و درست دارای مزایای زیادی از جمله افزایش مواد آلی خاک با زیر خاک کردن بقایای گیاهی، افزایش نفوذپذیری آب در خاک به دلیل پوک شدن آن، افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌ها به دلیل نفوذ هوا در خاک، آسان‌تر شدن حل شدن مواد معدنی و افزایش قابلیت جذب آن‌ها توسط ریشه گیاهان، بهبود نفوذ و انتشار ریشه در زمین و از بین رفتن ساقه‌های زیرزمینی علف‌های هرز، لارو و تخم آفات گیاهی با انتقال آن‌ها به سطح زمین همراه است.

استقبال شالیکاران از کشت مکانیزه برنج

نشای مکانیزه برنج که طی یک دهه اخیر در مازندران فراگیر شده زودتر از نشای سنتی و دستی انجام می شود. در این روش صفر تا صد کار طی قرارداد به بانک نشاء واگذار می شود و کشاورز فقط اقدام به شخم و شیار و آماده سازی زمین خود می کند و فرایند خرانه گیری، عمل آوری بوته نشاء و کاشت آن بر عهده بانک نشاء است.

در نشا کاری سنتی کشاورزان مناطق مختلف مازندران معمولا از اواخر اسفند تا اواخر فروردین سال بعد عملیات خزانه گیری برای عمل آوری نشاء را انجام می دهند و پس از ۴۰ تا ۴۵ روز مراقبت، بوته را برای کشت به زمین اصلی منتقل می کنند.

در این روش هر کشاورز برای کاشتن نشاء در هر هکتار شالیزار باید دستکم ۱۵ کارگر ماهر به کار بگیرد، اما در کشت مکانیزه این فرایند به صورت یکجا در بازه زمانی کمتر از ۲۲ تا ۲۵ روز توسط یک نفر به عنوان طرف قرارداد بانک نشاء صورت می گیرد.

کشت مکانیزه برنج نیازمند در اختیار داشتن نشاء یکدست از لحاظ ارتفاع ریشه و ساقه است تا ماشین نشاکار بتواند آن را در شالیزار بکارد. عمل آوری اینگونه نشاء عمدتا در بانک های نشاء امکان پذیر است و نشایی که در خزانه گیری سنتی به دست می آید نمی تواند برای کشت مکانیزه مناسب باشد.

طبق آمار رسمی سازمان جهاد کشاورزی مازندران در حال حاضر ۲۰۰واحد بانک نشاء در استان فعال است، ایجاد بانک نشا و به کارگیری دستگاه نشاکاری در زمین های یکپارچه شالیزاری از مهم ترین راهکارها برای بهبود روند تولید برنج و کاهش هزینه است تا زنجیره مکانیزاسیون کشت و کار برنج شتاب بگیرد.

رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: بر اساس رصدهای انجام‌شده، سطح زیر کشت برنج در استان از ۲۱۵ هزار هکتار در سال گذشته به ۲۲۸ هزار هکتار در سال زراعی جاری افزایش می یابد.

علی محمد رمضانی افزود: این روند نشان‌دهنده افزایش علاقه کشاورزان به کشت این محصول و تثبیت جایگاه مازندران به عنوان قطب تولید برنج کشور است.

وی با اشاره به آغاز زودهنگام آماده‌سازی شالیزارها، گفت: امسال عملیات شخم و شیار زمین‌های شالیزاری مازندران حدود ۱۰ روز زودتر از پارسال انجام شد. این اقدام می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر افزایش بازدهی محصول و کاهش تنش‌های زراعی داشته باشد.

رمضانی همچنین پیش‌بینی کرد که اولین نشا برنج در استان مازندران، بیستم فروردین‌ماه امسال انجام خواهد شد.

این مقام مسوول در ادامه توضیح داد که زمان‌بندی دقیق و برنامه‌ریزی اصولی در مراحل کاشت، می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت محصول و افزایش بهره‌وری داشته باشد. با توجه به شرایط اقلیمی و روند آماده‌سازی زمین‌ها، انتظار داریم که نشای برنج زودتر از سال‌های گذشته آغاز شود.

رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران افزود: این افزایش سطح زیر کشت در مازندران، که یکی از مهم‌ترین استان‌های تأمین‌کننده برنج کشور محسوب می‌شود، می‌تواند نقش کلیدی در تأمین نیاز داخلی و کاهش وابستگی به واردات داشته باشد. حال باید دید که این تغییرات چه تأثیری بر میزان تولید و بازار برنج کشور خواهد گذاشت.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.

این استان با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.