پیوند تجن و نکارود برای کمک به میانکاله

تالاب بین‌المللی میانکاله که از آن به عنوان بهشت پرندگان یاد می‌شود و نخستین تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون جهانی تالاب‌های رامسر است، به دلیل خشکسالی‌های پیاپی و مهم‌تر از آن بر اثر پسروی چشمگیر دریای خزر در شرایط نامساعدی قرار گرفته است.

روند خشک شدن این تالاب در سال‌های اخیر شدت گرفته و به گفته مسوولان مرتبط بیش از ۱۵ هزار هکتار از این تالاب اکنون خشک شده است. همین وضعیت نیز سبب شده که حساسیت‌ها روی این تالاب افزایش یابد و سازمان حفاظت محیط زیست نیز با کمک وزارت نیرو گام‌هایی را برای تامین بخشی از آب مورد نیاز میانکاله بردارد.

به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، تازه‌ترین تصمیم برای میانکاله که چندی پیش در تهران و با حضور کارشناسان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو اتخاذ شد، تامین ۴۸ میلیون متر مکعب آب در سال برای میانکاله است که توسط استان‌های مازندران و گلستان باید انجام شود.

حیدر داوودیان با بیان این‌که اجرای طرح‌های آبرسانی به تالاب میانکاله در سال‌های اخیر با جدیت در برنامه‌های این شرکت دنبال شده است، اظهار کرد: تامین حقابه میانکاله باید در هر ۲ استان مازندران و گلستان انجام شود. در آخرین نشستی که پیرامون تالاب میانکاله در تهران برگزار شده بود مقرر شد هر سال ۴۸ میلیون متر مکعب حقابه این تالاب تامین شود که سهم مازندران ۱۸ میلیون مترمکعب و سهم استان گلستان ۳۰ میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده است.

وی افزود: امکان تامین ۱۸ میلیون متر مکعب آب سهمیه مازندران برای میانکاله در فصل غیرزراعی فراهم است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

این مسوول با اشاره به انتقال آب نکارود به میانکاله در پنج سال اخیر خاطرنشان کرد: انتقال آب از رودخانه نکارود با استفاده از زیرساخت‌های شبکه آبیاری و زهکشی گلورد به سمت زهکش التپه برای کمک به احیای میانکاله از سال ۱۳۹۹ در برنامه‌های شرکت آب منطقه‌ای قرار گرفت و در هر سال نیز مقادیر قابل توجهی آب نکارود به این امر اختصاص یافت.

تجن در راهِ میانکاله

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران ادامه داد: در پنج سال اخیر سالانه از ۱۵ تا ۲۵ میلیون مترمکعب آب مازاد نکارود در فصل غیرزراعی به زهکش التپه انتقال داده شد. اما امسال برای افزایش کمک به احیای میانکاله برنامه‌ریزی‌هایی برای انتقال بخشی از آب مازاد رودخانه تجن در فصل غیرزراعی به سمت نکارود و زهکش التپه با هدف رساندن این آب به میانکاله انجام شده است.

داوودیان افزود: با توجه به این‌که شبکه آبیاری و زهکشی تجن در پایین‌دست به فاصله حدود ۱.۵ کیلومتری رودخانه نکارود می‌رسد، با بهسازی و احیای یک زهکش موجود در این نقطه امکان انتقال حدود ۲ متر مکعب در ثانیه آب از شبکه آبیاری تجن به نکارود فراهم شد.

وی افزود: این انتقال آب مازاد تجن به نکارود برای هدایت به سمت میانکاله فقط در فصل غیرزراعی ممکن است و با توجه به ظرفیت کانال و زهکش، امکان انتقال بیشتر از ۲ متر مکعب بر ثانیه از رودخانه تجن نیز وجود ندارد.

اختلاف نظر حفاظت محیط زیست و آب منطقه‌ای

این مسوول به اختلاف نظر بین شرکت آب منطقه‌ای و اداره کل حفاظت محیط زیست پیرامون میزان آب انتقال داده شده به میانکاله نیز اشاره کرد و گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست معتقد است که کل آب رها شده به سمت میانکاله به تالاب نمی‌رسد و ما نیز این موضوع را رد نمی‌کنیم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران درباره دلیل این اختلاف نظر تصریح کرد: رقم اعلام شده ما از اختصاص آب به میانکاله بر اساس میزان آب رها شده از آبگیر برای هدایت به سمت زهکش التپه است. طبیعی است که تا رسیدن آب به میانکاله به دلایل مختلفی مانند نفوذ آب در زمین، تبخیر و برداشت کشاورزان کل آب رهاسازی شده به تالاب نرسد. در این زمینه باید با اداره کل حفاظت محیط زیست به یک راهکار و فرمول مشترک برسیم.

لایروبی ۷۶ کیلومتر آبراه برای کمک به میانکاله

وی با بیان این‌که لایروبی کانال‌ها و نهرهای منتهی به میانکاله نیز در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفت و انجام شد، اظهار کرد: لایروبی کانال‌ها و نهرهایی که به میانکاله منتهی می‌شوند را از سال ۱۳۹۹ آغاز کردیم و در مجموع تا کنون ۷۶ کیلومتر لایروبی تا زهکش‌های منتهی به تالاب میانکاله را انجام دادیم.

داوودیان از نهایی شدن طرح تعیین حد حریم و بستر تالاب میانکاله در محدوده مرزی استان مازندران خبر داد و گفت: تعیین حد حریم و بستر تالاب در محدوده مرزی مازندران پس از انجام مطالعات و انتشار آگهی توسط شرکت آب منطقه‌ای مازندران نهایی و مصوب شد. اما در محدوده مرزی استان گلستان هنوز به جمع‌بندی لازم نرسیدند و تعیین حد حریم و بستر تالاب کامل نشده است.

محدودیت سد گلورد برای کمک به میانکاله

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به برخی درخواست‌ها درباره انتقال آب از سد گلورد به میانکاله خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که تخصیص‌های سد گلورد کاملا مشخص است و این سد حقابه‌بران خود را دارد، تامین آب مورد نیاز میانکاله از سد گلورد امکان‌پذیر نیست و فقط در فصل غیرزراعی می‌توانیم از آب‌های مازاد برای کمک به احیای تالاب میانکاله استفاده کنیم.

وی درباره چاه‌های موجود در منطقه میانکاله و برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون اثرگذاری این چاه‌ها در خشک شدن تالاب تصریح کرد: مهم‌ترین عامل خشکی تالاب میانکاله پسروی آب دریای خزر است و چاه‌های موجود در این منطقه که عمده آن‌ها نیز چاه‌های حریمی و کم‌عمق هستند نقشی در وقوع خشکسالی ندارند. با این حال نظارت بر بهره‌برداری از چاه‌ها در هر نقطه‌ای از استان یکی از اولویت‌های شرکت آب منطقه‌ای مازندران است و با هر گونه برداشت غیرمجاز طبق قانون برخورد می‌شود.

شبه جزیره میانکاله که به عنوان پناهگاه حیات وحش میانکاله هم معروف است، یکی از بهترین اندوخته‌گاه‌های پرندگان آبزی در ناحیه پالئارکتیک غربی است. این بانک مهم ژنتیکی زیستی جهان در سال ۱۳۴۸ به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست در آمد و سال ۱۳۵۴ به دلیل جذب گونه‌های نادر و رو به انقراض و پرندگان آبزی مهاجر و همچنین محل تخم‌ریزی آبزیان دریای خزر به ویژه کپور ماهیان و جاذبه‌های طبیعی خاص به پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت.

کل پناهگاه حیات وحش میانکاله با وسعت ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار در سال ۱۳۵۵ توسط برنامه‌ ام. ‌ای. ‌بی MAB سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره شناخته شد. همچنین این تالاب به عنوان منطقه‌ای مهم برای پرندگان توسط سازمان بین‌المللی حیات پرندگان شناسایی شده است. میانکاله در سال ۱۳۵۴به عنوان تالاب با اهمیت بین المللی در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید.