راه نجات مازندران از چنگال غول زباله

فقدان فناوری های نوین و نبود زنجیره مدیریت پسماند در مازندران که از تفکیک زباله از مبداء آغاز و فرایندهای مختلفی را باید طی کند زمینه ای برای بحران های زیست محیطی در شهرهای مختلف این خطه از شمال شد.

در زمان حاضر دفن غیر اصولی زباله ها در قلب جنگلهای هیرکانی و کنار ساحل دریای خزر از غرب تا شرق استان چالش های زیست محیطی فراوانی را برای مازندران به همراه داشت تا جایی که در برخی از مناطق همانند انجیلسی بابل بعد از نزدیک به سه دهه به ناچار اهالی منطقه به مراجع قضایی پناه برده و با حکم قطعی دادگاه مانع از ورود زباله و دفن غیر اصولی به مناطق جنگلی شدند.

بعد از شکل گیری دولت چهاردهم یکی از مهم ترین چالش های استان های شمالی از جمله مشکل پسماند معرفی شد که در این زمینه مدیران ارشد استان برای حل این مشکل نشست های مختلف و مهمی را با کارشناسان و صاحبنظران این حوزه برگزار کردند.

با توجه به این که بسیاری از چالش های موجود در این استان در حوزه پسماند دفن زباله های خام به همراه شیرابه ها در دل طبیعت بود مدیران ارشد استان ضمن تاکید بر حل این مشکل بعد از ده ها سال بلاتکلیفی بر این امر تاکید دارند که یکی از سیاست های راهبردی در این حوزه به صفر رساندن دفن زباله در دل طبیعت است.

زباله زخم عمیق پیکر نحیف طبیعت شمال کشور است. زخمی که در ۳ دهه اخیر عمیق‌تر شده و مساحت آن نیز در نقاط مختلف شمال و به ویژه مازندران افزایش یافته است.

جانمایی نامطلوب مکان‌های دفن زباله مازندران در سه دهه اخیر سبب شده که اکنون مساحت عرصه‌های دپوی زباله در مازندران که عمدتا نیز در دل جنگل‌ها قرار دارند به حدود ۲۰۰ هکتار برسد.

دپوی این زباله‌ها و آلوده شدن خاک محیط تنها چالش ناشی از این روش دفع پسماند نیستند. نفوذ شیرابه‌ها به عمق زمین و آب‌های زیرزمینی تهدید بزرگی است که بر سلامت ساکنان اطراف این سایت‌های دپوی زباله تاثیر مستقیم می‌گذارد. زباله‌دان‌های تحمیل شده به طبیعت مازندران نبسیاری از زمین‌های باغی، شالیزاری و مراتع استان را به درجه‌ای از آلودگی رساندند که در سلامت محصولات تولیدی در این عرصه‌ها ابهام وجود دارد.

شهرهای مازندران به گونه‌ای گسترده شده که جنگل، کوه، دشت و مرتع بخشی از شهرها و روستاهای این استان را تشکیل می‌دهند و همه این اراضی هم در معرض تهدید زباله‌ها قرار دارند.

معضل پسماند سال‌های طولانی است که گریبان‌ مازندران سرسبز را گرفته و در برهه‌های مختلف سه دهه گذشته در برخی مناطق تبدیل به بحران چندوجهی شد. در این فرایند بیشترین آسیب به جنگل‌های مازندران وارد شد. محل دپوی زباله‌ها در آمل، بابل، بابلسر، نوشهر، نور و بسیاری از شهرهای این استان از گلوگاه تا رامسر تهدیدی جدی برای عرصه‌های طبیعی محسوب می‌شوند.

کارشناسان بر این باورند یکی از علت‌های اصلی طولانی شدن طرح‌های ساماندهی پسماند مازندران شهرستانی عمل کردن در این زمینه است که سبب می‌شود اعتبارات دولتی به صورت قطره‌چکانی به طرح‌ها تخصیص یابد و افتتاح طرح‌ها را در هاله‌ای از ابهام قرار دهد.

هر چند قصه تلخ معضل زباله برای بومیان مازندران تکراری است و بسیاری از مازندرانی‌ها درد و رنج و جان‌سختی آن در برابر راه‌حل‌های متنوع را با گوشت و استخوان‌شان لمس کرده‌اند، ولی برای غیربومیان هم ناآشنا نیست. چون اگر حتی پیشینه یک بار سفر زمینی به مازندران را داشته باشند، بوی تعفن زباله‌های انباشته در جای‌جای استان بدون تردید مشام‌شان را آزرده است. بیراه نیست اگر گفته شود در مسیرهای منتهی به جنگل، دریا یا کوه‌های همه شهرستان‌های مازندران می‌توان نقاطی را یافت که بوی تعفن زباله احساس شود و محل دپوی زباله‌ها به چشم آید.

با این که طی سال‌های اخیر گام‌های مثبتی برای ساماندهی زباله در مازندران برداشته شد، اما به جز موارد معدودی از جمله بهره‌برداری از نیروگاه زباله‌سوز نوشهر که آن هم البته با چالش و تعطیلی مواجه شد و کارخانه کمپوست تنکابن، بقیه طرح‌ها به سرانجامی اثرگذار نرسیدند و فرآیند تخریب اراضی طبیعی همچنان ادامه دارد

توقف انتقال زباله به سایت‌های دپوی زباله در مازندران هم عمدتا ناکام ماند و به نتیجه‌ای نرسید. در این زمینه تنها نقطه امیدبخش که اخیرا مشاهده شد مربوط به سایت زباله انجیل‌سی بابل بود که بالاخره پس از سال‌ها با پیگیری دوستداران محیط زیست و حکم قطعی دادگاه تجدید نظر استان ورود زباله به این سایت ممنوع شد و اقداماتی برای بهبود وضعیت در این منطقه جنگلی در حال انجام است.

تقسم مازندران به ۱۰ پهنه

در این پیوند سرپرست سازمان مدیریت پسماند مازندران اظهار کرد: مهم‌ترین برنامه اجرایی در حوزه مدیریت پسماند استان در دولت چهاردهم، تدوین و اجرای برنامه جامع عملیاتی با رویکرد توقف دفن زباله است.

امید حسن زاده مقیمی گفت: در این راستا برای حل مشکل پسماند این استان، مازندران به ۱۰ پهنه تقسیم شد و برای هر پهنه یک طرح عملیاتی تعریف و اجرایی شده است.

وی افزود: کمیته‌ای فنی با حضور کارشناسان خبره، نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور تشکیل شد و تمامی شهرداری‌های استان موظف هستند اقدامات خود در حوزه پسماند را با هماهنگی این کمیته و سازمان مدیریت پسماند استان انجام دهند تا از تصمیمات جزیره‌ای و غیرکارشناسی جلوگیری شود.

حسن‌زاده مقیمی ادامه داد: فراخوانی برای جذب سرمایه‌گذاران در حوزه پسماند منتشر شد و یک شرکت نیز در قالب مسئولیت اجتماعی هزینه‌های مربوط به مدیریت پسماند استان را تقبل کرده است.

وی با بیان این که از اواخر خردادماه امسال اجرای پروژه‌های پسماند در شهرهای بهشهر، تنکابن، قائم‌شهر و نور آغاز شد، اظهار کرد: اساس این طرح ها بر اورهال و اصلاحات فنی با هدف ارتقای ظرفیت کمپوست، ساماندهی و تصفیه شیرابه‌ها، اصلاح محل‌های قدیمی دفن زباله و احداث لندفیل‌های بهداشتی است.

به گفته وی، با تلاش‌های صورت‌گرفته پیشرفت خوبی در این پروژه‌ها حاصل شده است؛ به‌گونه‌ای که انتظار می‌رود این پروژه‌ها تا پایان سال به بهره‌برداری برسد چون با اجرای این طرح‌ها چرخه مدیریت پسماند در نیمی از استان تکمیل خواهد شد.

پیشرفت کارخانه زباله سوز ساری

سرپرست سازمان مدیریت پسماند مازندران ادامه داد: با بهره‌برداری از سه واحد ریجکت‌سوز استاندارد، دفن زباله در استان به صفر خواهد رسید و اجرای یکپارچه طرح تفکیک زباله از مبدأ در مناطق شهری و روستایی آغاز شده است که در روستاها با هدف تحقق سیاست پسماند صفر دنبال می‌شود.

وی از پیشرفت محسوس پروژه زباله‌سوز ساری خبر داد و گفت: این پروژه در دولت چهاردهم جهش جدی داشت، به‌طوری‌که ۹۸ درصد تجهیزات آن وارد سایت شد، نصب تجهیزات به ۹۱ درصد و پیشرفت فیزیکی ابنیه به ۹۸ درصد رسیده است و پیش‌بینی می‌شود طی دو ماه آینده کوره‌ها روشن شود.

حسن‌زاده مقیمی تصریح کرد: برای تکمیل پروژه زباله‌سوز ساری، ۱۰۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات ماده ۵۸ به شهرستان‌های ساری و میاندورود تخصیص یافته است. همچنین در بودجه سال ۱۴۰۳ اعتبارات ویژه‌ای برای پروژه‌های پسماند استان جذب شد که شامل ۴۰ میلیارد تومان برای بابل، ۷ میلیارد تومان برای تنکابن، ۱۲ میلیارد تومان برای قائم‌شهر و ۱۰۰ میلیارد تومان برای ساری است.

بنا بر آمارها ۲۷ سایت زباله در جنگل‌های مازندران وجود دارد که روزانه صدها تن وارد این مناطق جنگلی می‌شود.

میزان تولید زباله در مازندران روزانه دست‌کم سه هزار تن است که این میزان در روزهای تعطیل و با حضور مسافران و گردشگران به بیش از ۲ برابر افزایش می‌یابد./ایرنا