تداوم تلاش ها برای حفظ پایداری بزرگترین نیروگاه شمال کشور

تحقیقات نشان می‌دهد که پسروی آب دریای خزر همچنان ادامه دارد. پدیده‌ای که در درازمدت چالش‌های زیادی برای زیرساخت‌های استان‌های شمالی به وجود خواهد آورد.

هر چند بسیاری بر این باورند که رودخانه ولگا حدود 85 درصد از آب دریای خزر را تامین می کند و نهضت سد سازی‌ در سواحل شمالی این دریا ، مهم‌ترین عامل پسروی آن به شما می‌رود اما تحقیقات اخیر نشان داده که این مسئله به تنهایی نمی‌تواند عامل این پسروی گسترده باشد. تشدید گرمایش زمین و تغییر الگوی باد در منطقه میانی خزر از عوامل دیگر سرعت‌بخشی به پسروی آب دریای خزر است که این بزرگترین دریاچه جهان را هر روز به سمت کوچک‌تر شدن پیش  می‌برد.

اگرچه پسروی آب دریای خزر ، مشکلات زیست محیطی و زیرساختی متعددی در استان‌های شمالی به وجود آورده اما به نظر می‌رسد بیشترین آسیب متوجه نیروگاه شهید سلیمی نکاست که حدود 4 درصد از برق کشور را تامین می‌کند.

با توجه به تداوم و سرعت پسروی آب خزر بدون شک این چالش در سال‌های آینده اختلالات گسترده‌ای در فرایند تولید برق نیروگاه ایجاد خواهد کرد که اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود ، چند استان در خاموشی فرو خواهند رفت!

نیروگاه شهید سلیمی نکا با چهار واحد بخار به ظرفیت هرکدام 440 مگاوات ، 2 واحد گازی به ظرفیت هریک 6/137 مگاوات و یک واحد بخارسیکل ترکیبی با ظرفیت 160 مگاوات ، نقش موثری در پایداری شبکه سراسری برق کشور دارد.

حمایت دولت از نصب پنل‌های خورشیدی

استاندار مازندران ، طی نشستی که زمستان گذشته با رئیس و اعضای هیات رئیسه دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل برگزار کرد از نخبگان این دانشگاه خواست که برای حل مشکل نیروگاه برق نکا ، راهکارهای خود را ارائه دهند.

مهدی یونسی رستمی ، پیشنهاد لایروبی آب دریای خزر را مطرح کرده و اعتبارات خوبی نیز به آن اختصاص داده بود که در صورت عملیاتی شدن در اختیار دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل قرار می‌گرفت.

بهره‌مندی از انرژی تجدیدپذیر و نصب پنل‌های خورشیدی از دیگر راهکارهایی است که استاندار مازندران ادعای فراهم بودن ساز و کارهای حمایتی آن را دارد. این موضوع مورد تاکید معاون عمرانی استاندار نیز هست که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

صنایع ، بزرگترین مصرف کننده برق

اگر بزرگترین مصرف‌کننده برق کشور را صنایع بدانیم و الگوی مصرف خانگی را الگویی اصلاح نشده و ناپایدار ، لزوم توسعه و ترمیم زیرساخت‌های تولید انرژی بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

نیروگاه شهید سلیمی نکا یکی از همین زیرساخت‌های مهم تولید انرژی در شمال کشور است که اگرچه سخاوت دریا از او رو برگردانده اما امیدش از مبتکران دانشگاهی و همت دولت‌مردان قطع نشده است.

مرگ حوضچه‌های آرامش

مدیر عامل شرکت مدیریت تولید برق نکا در همین رابطه به مازنی خبر می‌گوید:

در حال حاضر مهمترین مشکل نیروگاه شهید سلیمی نکا ، خارج شدن حوضچه‌های آرامش از وضعیت طبیعی به دلیل پسروی آب دریاست.

عبدالرضا محمودی  ، تصریح می‌کند: این حوضچه‌ها مجهز به 8 پمپ خنک‌کننده هستند که آب دریا را برای خنک کردن بخار آب در کندانسور ، پمپاژ نموده و به نیروگاه می‌رساند. متاسفانه در اثر پسروی ، سطح آب دریای خزر یک متر و 80 سانتیمتر کاهش پیدا کرده و امواج آن نیز حدود 130 تا 140 متر از ساحل نیروگاه فاصله گرفته است.

او ادامه می‌دهد: این کاهش سطح باعث می‌شود که سطح آب در حوضچه‌ها نیزپایین برود. پایین رفتن سطح آب در حوضچه‌ها ، سرعت کشیده شدن آب به داخل حوضچه‌ها را افزایش داده و در نهایت گل و لای بستر دریا را به داخل حوضچه‌ها می‌کشاند. این موضوع نیاز به لایروبی حوضچه‌ها را بالا برده که اگر به طور مستمر انجام نشود ، مسیر حرکت آب به سمت پمپ‌ها مسدود خواهد شد. حوضچه‌های نیروگاه نکا به شکل مستطیل هستند که آب دریا به عرض 20 متر وارد این حوضچه‌ها می‌شود. متاسفانه در چند سال اخیر علی‌رغم لایروبی‌های انجام شده ، نتوانستیم هر 8 پمپ را فعال نماییم و این تهدیدی جدی از سوی دریای خزر محسوب می‌شود.

محمودی از عقد قرارداد با قرارگاه خاتم‌الانبیا خبر می‌دهد و می‌گوید:

به موجب این قرارداد ، عملیات لایروبی حوضچه‌های آرامش به صورت مستمر انجام می‌گردد که خوشبختانه نتایج خوبی به همراه داشته است.

ما توانستیم در تابستان امسال با حداکثر ظرفیت برق تولید کنیم اما اگر روند پسروی آب دریا با همین سرعت ادامه پیدا کند به طور قطع در آینده‌ای نه چندان دور ، حوضچه‌ها به طور کامل از مدار خارج شده و کارایی خود را از دست خواهند داد.

در انتظار تایید طرح نهایی

مدیر عامل شرکت تولید برق نکا به تایید چند طرح ، توسط معاونت طرح و توسعه وزارت نیرو اشاره می‌کند و می‌گوید: طرح اول ، برداشت آب از اعماق دریا با پمپ‌های قدرتمند و پمپاژ آن به سمت حوضچه‌هاست که طرحی بسیار پرهزینه است.

طرح دوم ، احداث برج تر یا برج خنک‌کننده است. عملکرد این برج همانند کولر آبی است که از طریق تبخیر سطحی ، دمای آبی را که در سیستم در گردش است ، خنک می‌کند. نمونه این برج در نیروگاه‌های دیگر کشور نیز وجود دارد و ما در انتظار تایید نهایی آن هستیم.

عبدالرضا محمودی ، توضیح می‌دهد: نیروگاه شهید سلیمی نکا از سال 1358 وارد مدار تولید شد که به علت سیستم تولید برق از طریق بخار و نیاز به آب خنک‌کننده در نزدیکی دریا تعبیه شده است. در این نیروگاه ، آب مقطر به بخار تبدیل شده و با فشار زیاد توربین‌ها را به حرکت درمی‌آورد. بخار حاصل باید مجددا تقطیر شود تا در سیکل بسته تولید برق قرار گیرد. عملیات تقطیر و خنک کردن این بخار ، توسط آب دریا انجام می‌شود که به خاطر کاهش میزان آب در حوضچه‌ها ، پمپاژ آن با مشکل جدی مواجه شده است.

راه‌اندازی سیستم آب شیرین‌کن

او ادامه می‌دهد: خوشبختانه در چند سال اخیر موفق شدیم سیستم آب شیرین‌کن را در نکا راه‌اندازی کنیم که در فاز اول حدود 30 درصد آب خام مصرفی نیروگاه را تامین می‌کند. اگر این پروژه تکمیل شود و ما بتوانیم از صد درصد ظرفیت این سیستم استفاده کنیم دیگر نیازی به سفره‌های آب زیرزمینی نخواهیم داشت.

محمودی می‌افزاید: تا به امروز طرح‌های مطالعاتی زیادی برای تامین آب خنک‌کننده نیروگاه پیشنهاد شده که هیچ کدام مورد تایید وزارت نیرو قرار نگرفت. از میان طرح‌های ارائه شده ، برج تر ، طرحی عملیاتی‌ و مقرون به صرفه‌ شناخته شد که کاملا بومی است و تحریم‌ها تاثیری بر روند احداث و اجرایی شدن آن ندارد.

این مدیر نیروگاهی تاکید می‌کند: ذات نیروگاه‌های بخار بر اساس سیکل ترمودینامیکی است که مهم‌ترین عنصر چرخه آن ، آب مقطر است.

آب خنک‌کننده را می‌توان به روش‌های مختلف تامین کرد اما آب شیرین و مقطر را نه.  نیروگاه دماوند در منطقه خشک پاکدشت اسقرار یافته که سیستم خنک‌کننده آن را از طریق احداث سازه‌های بلند و به صورت سلولی و به وسیله هوا کار می‌کند. در آبادان اما به روش دیگری انجام می‌شود. سیستم‌های خنک‌کننده در هر منطقه به فراخور اقلیم و شرایط آب و هوایی همان منطقه کار می‌کنند.

4 هزار مگاوات ، پیک مصرف 

عبدالرضا محمودی رستمی در رابطه با میزان تولید برق در نیروگاه نکا می‌گوید: ظرفیت تولید برق در نیروگاه شهید سلیمی نکا ، 2 هزار و 214 مگاوات در لحظه است. اما با توجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد و پسروی آب دریا ، میزان تولید برق در تابستان امسال 1800 مگاوات بوده است. البته یک واحد گازی نیز مرداد ماه امسال به ظرفیت نیروگاه اضافه شد. اگر برق تولیدی در نیروگاه نوشهر و چند نیروگاه کوچک در مازندران را هم به آن اضافه کنیم میزان تولید برق در استان به 2 هزار و 500 مگاوات می‌رسد. این درحالیست که میزان برقی مصرفی مازندران در ایام پیک مصرف و ورود مسافرن به مازندران ، بالغ بر 4 هزار مگاوات است که بخشی از این کسری توسط تهران و بخش عمده آن از خراسان تامین می‌گردد. متاسفانه اقلیم مازندران و شرجی بودن هوا در استان‌های شمالی ، میزان استفاده از کولرهای گازی را در آنها بالا برده و به همان نسبت میزان مصرف برق افزایش می‌یابد. اما با خنک شدن هوا و کاهش مصرف ، تولید برق در مازندران بیشتر از نیاز روزانه می‌شود و ما می‌توانیم برق اضافی را به استان‌های همجوار انتقال دهیم. 

توزیع برق ، ملی است

معاون عمرانی استانداری مازندران اما با قاطعیت از انجام تمهیدات فنی لازم و کاهش تاثیر پسروی آب دریا در تولید برق مازندران می‌گوید!

عبدالرضا دادبود ضمن اشاره به لایروبی حوضچه‌ها از تولید مازاد انرژی و جبران کسری برق در تابستان امسال خبر می‌دهد و می‌افزاید:

با اینکه میزان تولید برق در استان‌های مختلف ، متفاوت است اما شبکه سراسری توزیع برق ، آن را به صورت یکسان در کشور توزیع می‌کند.

تولید مازاد برق در یک استان به این معنا نیست که آن استان قطعی برق ندارد بلکه برنامه‌ریزی توزیع برق به صورت ملی انجام می‌شود.

او ادامه می‌دهد: سیاست‌های دولت در همین راستا تنظیم شده است و در قالب پروژه‌های مختلفی مثل احداث نیروگاه‌های خورشیدی ، توسعه نیروگاه‌های موجود و ایجاد نیروگاه‌های جدید در حال اجراست. 

دادبود ، نیروگاه شهید سلیمی را یکی از مهمترین نیروگاه‌های کشور معرفی می‌کند و می‌گوید: خوشبختانه در فاز جدید این نیروگاه ، توسعه ظرفیت اتفاق افتاد که با حضور رییس جمهور و به صورت وبیناری رسما افتتاح گردید. عملیات اجرایی فاز دوم نیز به زودی آغاز خواهد شد.

نیروگاه‌های کوچک مقیاس

معاون عمرانی استاندار مازندران ، ایجاد و راه‌اندازی نیروگاه‌های کوچک مقیاس را راه دیگر برون رفت از بحران انرژی می‌داند و می‌گوید:

این نیروگاه‌ها در شهرهای مختلف استان چون نوشهر ، بهشهر ، محمودآباد و منطقه آزاد امیرآباد پیش‌بینی شده و در کنار آن نیز استفاده از انرژی‌های خورشیدی در دستور کار قرار گرفته است که البته محدودیت‌هایی برای اجرای این طرح در مازندران و استان‌های شمالی وجود دارد.

هدف‌گذاری 700 مگاواتی در مازندران

عبدالرضا دادبود از هدف‌گذاری 700 مگاواتی استاندار مازندران خبر می‌دهد و می‌افزاید: قرار است این میزان تولید به ظرفیت قبلی تولید برق در استان اضافه شود تا قبل از شروع گرمای سال آینده ، میزان ناترازی انرژی به حداقل برسد. این هدف‌گذاری در راستای پروژه ملی و با هدف تامین کسری برق کشور اجرا می‌شود.

او ادامه می‌دهد: ما به تمامی ادارات ، اصناف و شهرک‌های صنعتی استان ابلاغ کردیم تا قبل از شروع گرما در سال آینده نسبت به ایجاد نیروگاه‌های کوچک مقیاس و نصب پنل‌های خورشیدی اقدام کنند.

در بخش خانگی نیز تلاش می‌کنیم این مهم انجام شود که لازم است با جدیت بیشتری پیگیری گردد.

وزارت نیرو باید دستورالعمل‌های لازم را صادر کند و بسته‌های تشویقی برای مردم در نظر بگیرد تا امکان اجرای این طرح فراهم گردد.

دادبود از اجرای پروژه‌های خورشیدی سه مگاواتی خبر می‌دهد و می‌گوید: این پروژه‌ها در غرب ، مرکز و شرق مازندران استارت خورده و زمین‌های مورد نیاز نیز برای آنها تامین شده که به زودی مشکلات اجرایی آن مرتفع و به ظرفیت تولید برق استان اضافه خواهد شد.

او در ارتباط با پروژه‌های خورشیدی بزرگ مقیاس اظهار می‌کند:

زمین مورد نیاز برای یکی از این پروژه‌های بزرگ مقیاس مهیا شده و متولی اجرای آن نیز شرکت توزیع برق منطقه‌ای مازندران است.

بخشی از تجهیزات این پروژه تا سقف 60 مگاوات وارد استان شده و مطالعات اولیه آن نیز به اتمام رسیده. به محض آنکه مسائل حاشیه‌ای این طرح حل شود ، عملیات اجرایی این پروژه آغاز خواهد گردید.

طبق توافقی که بین استانداری مازندران و وزارت نیرو صورت گرفته این طرح ظرفیت افزایش تولید تا 200 مگاوات را هم دارد.

محدودیت‌ زمین ، مهمترین مانع نیروگاه‌های خورشیدی

عبدالرضا دادبود محدودیت‌های تامین زمین در مازندران را مهمترین مانع احداث نیروگاه‌های خورشیدی می‌داند و می‌گوید: اراضی پایین دست مازندران پوشیده از جنگل و زمین‌های کشاورزری است و اراضی بالادست هم به دلیل کوهستانی بودن ، قابلیت احداث نیروگاه‌های خورشیدی را ندارد. به همین دلیل اراضی بسیار محدودی برای اجرای پروژه‌های خورشیدی وجود دارد که امکان راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی را از ما می‌گیرد.

با توضیحاتی که از مدیرعامل نیروگاه نکا و معاون عمرانی استاندار مازندران شنیدیم ، ضرورت تولید برق بیشتر و عوامل بازدارنده آن کاملا مشخص است. اگرچه مشکل کمبود برق در استان‌های شمالی کاملا جدی است و زیرساخت‌های تولید برق در آنها قدیمی و فرسوده شده است اما به نظر می‌رسد طرح‌های حمایتی دولت تا به امروز روی کاغذ مانده و دستورالعمل‌های استانداری و وزارت نیرو تاثیر چندانی در اجرایی شدن و جذب اعتبارات دولتی ندارد.

استان‌های شمالی علی‌رغم مسافرپذیر بودن و داشتن جمعیت شناور در فصول مختلف سال همواره از فراهم نبودن زیرساخت‌های توسعه‌ای و کمبود اعتبارات ملی رنج می‌برند. استان‌هایی که بین صنعتی شدن و قطب گردشگری و کشاورزی ماندن ، سرگردانند و تکلیفشان مشخص نیست. 

آنچه که مسلم است برق ، قابل ذخیره کردن نیست. این انرژی پاک در لحظه تولید می‌شود و در لحظه به مصرف می‌رسد. هر چند در قسمت‌های جنوبی دریای خزر و در محدوده ایران ، عمق دریای خزر در برخی نقاط به بیش از هزار متر می‌رسد و ممکن است تا چند قرن دیگر هم خشک نشود اما عقب‌نشینی سواحل خزر در شمال ایران انکارناپذیر است و در آینده‌ای نزدیک به صدها متر خواهد رسید.

این مهم ، نیازمند بررسی و تخصیص اعتبارات ویژه است تا در تابستان آینده مشکل ناتراژی انرژی در استان‌های شمالی مرتفع گردد.

مازندران جزو 5 استانی است که در تابستان امسال بیشترین زمان خاموشی را تجربه کرده و امروز چشم‌انتظار تدبیر دولت و وزارت نیروست تا بار سنگین گردشگری را راحت‌تر به دوش بکشد. ندازی کنیم که 40 درصد آب شیرین ‌انن  

مهتاب مظفری سوادکوهی